Zelfmanagement Over zelfmanagement heb ik al vaker geschreven. Het is een poging om mensen, meestal patiënten, in staat te stellen beter controle over de eigen gezondheid te krijgen. Heel veel mensen binnen en buiten de zorg zetten er zich met grote overtuiging voor in waarbij wisselende succes worden geboekt. Bij dat woord 'succes' begint de schoen te wringen: wat wil je bereiken en hoe meet je dat? Wanneer ben je succesvol met zelfmanagement? Ik denk dat dat heel verschillend kan zijn: voor een patiënt kan dat zijn als hij beter grip krijgt op zijn chronische ziekte; voor een zorgprofessional kan dat zijn als hij ziet dat bepaalde meetwaarden binnen een respectabel, 'groen' vlak blijven en de patiënt zich beter voelt; voor een verzekeraar kan dat zijn als er vooral ook geld bespaard wordt. Allemaal mooie doelen, maar toch wil het niet echt vlotten met zelfmanagement. Het succes lijkt wel omgekeerd evenredig te zijn met het aantal congressen en symposia die erover gegeven worden. Waarom? De voornaamste reden lijkt mij te liggen in de benadering: die is over het algemeen top-down, doordat een zorgprofessional aan een patiënt gaat uitleggen wat hij -voor diens gezondheid!- moet doen of laten. Danielle Ofri schreef onlangs invoelend: “Be compassionate, understand what a complicated balancing act it is for patients.”
Quantified Self Daar tegenover staat, zo lijkt het, de nog maar zes jaar oude beweging (2007) van de Quantified Self - plat vertaald als 'de zelfmeters'. Een explosie van nu ongeveer 15.000 mensen die elkaar in zo'n 100 groepen in 30 landen over de wereld op regelmatige basis treffen (ik was onlangs bij de zesde bijeenkomst in Amsterdam) - en dat zijn dan de mensen die in de QS-boeken staan. Daarnaast zijn er nog velen die zichzelf zo niet noemen, maar ook met allerlei middelen hun leven meten (de broek die iemand weer wil kunnen dragen, het gewicht of de gemoedstoestand die iemand in een schriftje bijhoudt; zo bezien meet zo'n 70% van de Amerikanen hun de eigen gezondheid of die waar men voor zorgt).
Bij die Amsterdamse bijeenkomst, waar ik sprak over het gat tussen de gezondheidszorg en de Quantified Self, zag ik: dit is bottom up en helemaal op de eigen maat! Hier zitten 100 mensen die in hun vrije tijd op een mooie maandagavond hun enthousiasme delen over wat de invloed van de nieuwste snufjes op hun leven is. Er was geen dokter in de zaal, en toch ging het ruim twee uur over gezondheidszaken - leefstijl, zoals dat bij de dokter heet.
Medische APK Dan de zelftests, de medische APK's. Dan bedoel ik even niet de (gratis) eenmalige glucose-meting bij de huisarts die een nieuwe praktijk opent, of de zwangerschapsmeting van de drogisterij, maar pakket C van CheckU en vergelijkbare bedrijven, en de contact betaalde MRI-, CT- en PET-scans in het buitenland. Hoewel onderzoek na onderzoek aantoont dat zo'n checkup geen gezondheidsvoordeel oplevert maar vooral extra vervolgonderzoeken (natuurlijk zijn er ook 'succesverhalen' waarbij bij iemand een tumor in een vroeg stadium ontdekt werd), wil onze minister-met-neoliberale-agenda deze testen op de Nederlandse markt toelaten omdat 'zelfbeschikking bij haar voorop staat' en het toch zonde is als dat geld naar die Duitse bedrijven vloeit die wél begrepen hebben wat marktwerking inhoudt (vooralsnog heeft de minister de gezondheidsraad om advies gevraagd over de te hanteren kwaliteitscriteria). De algemene kritiek op dit soort onderzoeken is: je vindt altijd wel iets, maar niet alles is schadelijk, en de kans op een fout-positieve uitslag is te groot.
Ik geef toe, ik heb nog nooit iemand gesproken die daar geweest is of plannen heeft daar naar toe te gaan, maar zo'n check up of APK roept bij mij het beeld op van iets wat buiten mij staat. Alsof je even uit je lichaam stapt en dat lichaam door de MRI-scanner haalt, om daarna weer je gewone leven op te pakken.
Voor de volledigheid meld ik hier ook nog de diverse onderzoeken die ons land kent in het kader van het bevolkingsonderzoek kent. Deze worden niet meer zo vanzelfsprekend omarmd als vroeger, en de deelname is daarom niet meer gegarandeerd. Het ministerie vertaalt dat met 'we moeten de mensen beter voorlichten', maar ik denk dat de oorzaak verder gaat dan het wegwerken van een informatieachterstand of een betere PR. Ook hier lijkt, tenminste voor een aantal ziekten, een persoonlijke benadering meer gepast. Aan het nut van sommige tests (en inentingen) wordt openlijk getwijfeld, zo niet bekritiseerd. Overdiagnose ligt op de loer, en het succes van bevolkingsonderzoek is soms niet reëel maar puur wiskundig.
Tussenlaag Hoewel er mensen zijn die in principe geen verschil zien tussen de Quantified Self en de Medische APK's ('fixatie op de eigen gezondheid'), is die er volgens mij wel. We leven in een tijd waarin van de ene kant de zorgvraag het zorgaanbod gaat overstijgen, met name door de blijvende groei van het aantal chronisch zieken en ouderen (RIVM VTV, pag. 30: tot 2030 neemt elk jaar het verschil tussen vraag en aanbod met 1,6% toe), en van de andere kant innovatieve apparaatjes ontwikkeld worden voor de sport- en fitness-wereld die nu de gezondheidszorg binnendruppelen. Deze slimme apparaatjes kunnen, mits goed ingezet in een laag tussen chronisch zieken/ouderen en huisartsenpraktijk, de controlefunctie voor huisartsen en hun praktijkondersteuners overnemen. Gecombineerd met een lichte vorm van coaching kan zo'n tussenlaag veel onnodig (routinewerk) uit de huisartsenpraktijk houden, zodat deze zich kan richten op patiënten die wel degelijk de aandacht van de huisarts of de praktijkondersteuner nodig hebben. Bijvoorbeeld voor die patiënten die door de 'tussenlaag' worden doorgestuurd, omdat verschillende metingen van de slimme apparaatjes aangeven dat er mogelijk iets ernstigs aan de hand is. Op dat moment is de zorgprofessional met de bijpassende CE-gecertificeerde diagnostische middelen aan zet (verreweg de meeste voornoemde apparaatjes zijn dat -nog- niet). Ook dat is zorg op maat.
PM Benieuwd naar vernieuwende innovaties in de zorg? Ga mee op ontdekkingsreis naar San Francisco van 25-31 mei 2013.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten