80/20 Solidariteit

In mijn studie kreeg ik ooit de volgende vraag voorgelegd: welke onderdelen in onze fabriek moeten we vanuit het oogpunt van efficiëntie vooraan in het magazijn leggen, en welke achteraan? Na wat rekenwerk ontdekte ik dat in verreweg het merendeel van de gevallen slechts een klein deel van de voorraad werd gebruikt, en dat het overgrote deel van de voorraad slechts zo nu en dan werd aangesproken. Ongeveer 20% van de voorraad werd in 80% van de gevallen gebruikt - en omgekeerd.

Dit blijkt een algemeen principe te zijn en wordt ook wel de 80/20-regel genoemd. Ze is afkomstig van de Italiaan Pareto die de regel in 1906 opstelde. Met deze regel wordt aangegeven dat 80% van de uitkomsten veroorzaakt wordt door 20% van de oorzaken. Bijvoorbeeld: 20% van de kinderen op een school veroorzaakt 80% van de problemen, of 80% van de internetters bezoekt (slechts) 20% van alle bestaande websites, of 20% van de mensen bezit 80% van aarde. De 80/20-regel wordt veel gebruikt omdat deze erg makkelijk is. Het is veelal een eerste analyse-instrument bij een organisatieprobleem, omdat je je dan snel kunt focussen op de oorzaken die de grootste impact hebben.

Zo ook in de gezondheidszorg. Daar worden tegenwoordig de meeste gesprekken gevoerd over de beteugeling van de oplopende kosten. Ook daar veroorzaakt 20% van de premiebetalers 80% van de zorgkosten, en als je naar die eerste 20% kijkt, zie je dat 1% verantwoordelijk is voor 10% van de zorgkosten en 5% van de premiebetalers verantwoordelijk is voor ongeveer 40% van de kosten. We noemen hen ‘grootverbruikers’. De (goedkoopste) basispremie bedraagt ongeveer € 85 per persoon per maand, oftewel zo’n € 1.000 per persoon per jaar. Hoewel chronisch zieken ongeveer 70% van de zorgkosten verbruiken, betaalt een zorgverzekeraar per jaar voor een eerstelijns diabetes-DBC niet meer dan zo’n € 400. Tel daar nog een griepspuit bij op en ook een paar extra bezoekjes aan de fysiotherapeut, zelfs dan maken zorgverzekeraars nog een mooie winst op die ene chronisch zieke. Toch rijzen de kosten de pan uit. Hoe kan dat?

Dat komt doordat we hen te veel aan hun lot overlaten. De solidariteit die we nodig hebben is geen financiële, maar een aandachts-solidariteit. Het gaat niet om een financiële solidariteit die een tweedeling in de maatschappij moet voorkomen, maar om het aandacht schenken aan degene die ondanks de goede eerstelijnszorg toch telkens weer in het ziekenhuis moet worden opgenomen. We hebben daar een fraaie naam voor bedacht: draaideur-patiënten, net zoals we draaideur-criminelen hebben. Het gaat om het antwoord op de vraag: waarom wordt deze mevrouw telkens weer opgenomen, waarom komt deze meneer niet uit zijn depressie? Alleen als we dáár aandacht aan geven, en heel veel tijd, worden we er allemaal beter van. Dus 80% meer aandacht en tijd voor 20% van de bevolking: dát is pas solidariteit.

Dit artikel verscheen eerst op ZorgenZ