zaterdag 17 maart 2012

Zelfmanagement: jij moet iets voor mij doen

Zelfmanagement is een buzzword. Er is geen symposium in de gezondheidszorg of iemand komt iets vertellen over zelfmanagement. De lezers van het blad De Eerstelijns (waarin ik zelf een column schrijf) hebben juist dat woord als hét woord van 2011 gekozen. Dat woord associeer ik met management over iets wat ik zelf wil. Waarom zijn er dan zo veel anderen, zorgverzekeraars voorop, die dit zelfmanagement van mij willen promoten? Simpel gezegd: dat is toch mijn zaak?

Zo simpel is dat niet.

Waarom niet? Omdat er geld mee gemoeid is. Veel geld. Want voor velen staat zelfmanagement gelijk aan het overnemen van taken die nu nog door (betaalde) zorgprofessionals worden uitgevoerd. En als mensen dat onbetaald zelf gaan doen, net zoals we met internetbankieren taken van de banken hebben overgenomen, sparen we daar tijd en geld mee uit. Het ei von Columbus. Geen luxe maar noodzaak, want de gezondheidszorg wordt te duur en het aantal chronisch zieken [pdf] blijft maar stijgen.

De vergelijking met het (succes van het) internetbankieren is zowel begrijpelijk als selectief. Begrijpelijk, omdat de overeenkomst zo groot is - achteraf gezien dan. Want wie zat er aan het begin van deze eeuw nu echt op te wachten om de taken van bankmedewerkers over te kunnen nemen? Toch sloeg het aan en die succesformule wordt nu overgebracht naar de gezondheidszorg: een eigen beveiligde login, mogelijkheden om zelf 24/7 je zaken te doen en een dashboard met alle informatie die voor jou belangrijk is. En toch komt zelfmanagement maar niet van de grond. Een antwoord daarop kunnen we misschien vinden als we iets verder teruggaan in de geschiedenis van het bankwezen: naar de introductie van de geldautomaat, oftewel het 'flappen tappen'. De eerste automaat werd geïntroduceerd in 1939 - maar het publiek wilde er niet aan. Het duurde nog zeker 25 jaar voordat de geldautomaat tot het vertrouwde straatbeeld ging behoren.

Zelfmanagement is nu nog te medisch en financieel gericht en gaat nog onvoldoende uit van vragen waar chronisch zieken en gehandicapten mee zitten. Artsen en zorgverzekeraars willen dat deze doelgroepen iets gaan doen, voor hen, in plaats van dat met deze mensen in een individueel gesprek gezocht wordt naar de vragen waar zij mee zitten en die breder zijn dan zorg alleen: die gaan over hun hele leven. Maar wat moet en kun je daar mee binnen de (financiering van de) zorg? En wat nu als een patiënt aangeeft alleen een BMI te kunnen aanhouden die buiten de streefwaarden van het zorgprogramma (en zorgstandaard) ligt? Mag en wil je dat als zorgprofessional ondersteunen?

Begrijp me goed: ook ik vind dat we in de afgelopen 100 jaar de verantwoordelijkheid voor onze gezondheid te veel buiten ons gelegd hebben en dat er veel op zorgkosten bespaard kan worden als we die verantwoordelijkheid (in bijvoorbeeld de vorm van leefstijl) weer terugnemen. Maar gedragsverandering is niet eenvoudig, zoals bijvoorbeeld BJ Fogg in onderstaande video laat zien. (of kijk ook eens naar deze online les)



Ik ben ook voor Empowerment, Zorg2.0 en zie dat er nog nooit zo veel mogelijkheden zijn geweest om zelf je lichaamswaarden bij te houden. Zelfmanagement kunnen we mensen wel willen opleggen, maar als dat niet aansluit bij hun eigen zoektocht gaan we een tweede Meavita TV-Foon debacle tegemoet. Of dat van het eerste grote zelfmanagement-project, als ik dat zo mag noemen: de therapietrouw [pdf].  Die bedraagt in het eerste jaar gemiddeld 50% en zakt na dat eerste jaar naar ongeveer 30%. Daar gelden over het algemeen geen financiële barrieres, en toch lukt het niet patiënten dagelijks of wekelijks (o.a.) die medicatie te laten slikken die voor hen nodig tot levensnoodzakelijk is. Natuurlijk zijn er enkelen onder hen die niet slikken vanwege (mogelijke) bijwerkingen en dergelijke - maar toch blijft 30% schrikbarend laag. En dat is al jaren achter elkaar zo.

De grote uitdaging ligt naar mijn mening in het in contact komen met patiënten en naar hen luisteren. Dat kost tijd en geld en dat geld is niet binnen één kabinetsperiode terugverdiend. Dat in dat zoeken met patiënten zelfmanagement-tools als patiëntenportalen, eHealth en POCT een rol kunnen en zullen spelen staat voor mij als een paal boven water - maar niet bij voorbaat. We moeten ons durven laten verrassen: Peter Drucker zei al in 1964 dat klanten niet de spullen kopen die de fabrikanten verkopen.

Toevoeging op 5 april 2012:
Het NIVEL meldt dat de actieve zorgconsument nog op zich laat wachten: 'De huisarts speelt meestal nog een stevige rol bij de keuze voor een ziekenhuis of specialist. Burgers gaan weinig zelf op zoek naar keuze-informatie. Van een patiëntenorganisatie blijken ze niet zozeer lid te worden vanwege belangenbehartiging, maar verwachten ze vooral informatie en voorlichting.'
Aan de andere kant laten de organisatoren van het Zelfmanagement Congres weten dat de patiënt 'medebehandelaar én regisseur wordt. Als chronisch zieken zelf kunnen kiezen hoe ze hun leven en de beschikbare zorg willen inrichten, hebben ze meer kans op een goede kwaliteit van leven.' Het congres vindt plaats op 24 april.

1 opmerking:

  1. Ik snap dat zelfmanagement erg populaire is en dat het veel mogelijkheden biedt in de zorg. En ik ben het daar ook mee eens. Dus ik vind dat het zeker ook toegepast moet worden in de zorg, maar het enige wat ik een nadeel vind is dat oude mensen geen contact meer hebben.

    BeantwoordenVerwijderen